Aanbidding van de duivel, of gewoon gezellig?
Een trouwe lezer stuurde mij een artikel van een Messiaanse Jood die een naar mijn mening nuchtere en tegelijkertijd Bijbelse kijk heeft op het vieren van kerstmis. Er zijn namelijk behoorlijk wat groepen en christenen die zelfs triviale zaken zoals het opzetten van een kerstboom hebben afgezworen, omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze daarmee zondigen of zelfs de duivel vereren. Deze Messiaanse Jood, die zelf geen kerst viert, ontkracht al dit soort paniekerige denkbeelden, en wijst erop dat de apostel Paulus ons niet voor niets heeft opgeroepen om vrij te zijn. Vrij, om kerst te vieren, maar ook om het niet te vieren, zonder dat we elkaar daarop mogen veroordelen.
Familie belangrijker dan gelijk willen hebben
‘In de loop der jaren ben ik veel gekwetste christenen tegengekomen die me vertellen dat hun geliefden plotseling een openbaring hadden en zeiden nooit meer kerstmis te willen vieren,’ begint Ron Cantor, een bekende Messiaanse Jood in de VS. ‘Deze goedbedoelende, maar enigszins overijverige gelovigen leggen vaak het verband met het Messiaanse Judaïsme. Het eindresultaat is dat mensen geloven dat Messiaanse Joden op een ‘kruistocht’ zijn om een einde te maken aan kerstmis. Maar of kerstmis nu een heidense oorsprong heef tof niet, iemand zal niet zijn geliefden overtuigen door tegen hen te preken dat ze nu heidenen zijn omdat ze een heidens feest vieren.’
‘Als iemand een lange traditie heeft met het vieren van kerstmis met hun familie, zie ik geen reden daar niet mee door te gaan, zelfs al zou hij of zij tot andere conclusies over de viering ervan zijn gekomen. Familie is te belangrijk. Deze ochtend was ik in een Joodse synagoge en zong ik met 40 Joden die mijn geloof in Yeshua (Jezus) niet delen liederen over de Schepper. Het was geen tijd om te preken, maar om een licht te zijn… Ik wil mijn verwanten bereiken, niet hen afstoten. Met dat in gedachte schreef ik een aantal blogs over kerstmis.’
Oorsprong van kerstmis
Argument dat christenen vaak gebruiken is dat kerstmis niet in de Bijbel staat, noch de exacte tijd van Jezus’ geboorte. ‘Maar Hanukah staat er trouwens ook niet in, en toch vier ik dat graag. Ons wordt nergens opgedragen de geboorte van de Messias te vieren, maar dat betekent niet dat we het niet zouden moeten doen. Ik heb veel God vererende tradities in mijn leven die niet in de Bijbel worden bevolen. Johannes 10:22 zegt ons dat Yeshua het eerder genoemde buiten-bijbelse feest Hanukah vierde.’
Dat Jezus hoogstwaarschijnlijk niet in de winter, maar in het voor- of najaar werd geboren, doet nauwelijks ter zake. Eigenlijk geldt hetzelfde voor de veronderstelde heidense oorsprong van kerstmis, zo stelt Cantor. De toenmalige kerkleiders bepaalden een specifieke datum voor Jezus’ geboorte, omdat in die tijd de ketterij dat de Messias nooit lijfelijk was geboren, maar enkel spiritueel, sterk in opkomst was. Vermoedelijk werd bewust gekozen voor de dagen na het Romeinse feest Saturnalia, dat eindigde op 23 december. Men wilde de festiviteiten rond dat feest aangrijpen om mensen op de komst van Jezus Christus te wijzen.
Ook zijn er historisch sterke aanwijzingen dat christenen in de eerste drie eeuwen, dus nog voor het Concilie van Nicea, wel degelijk kerst vierden, iets dat door ‘kerstmis-hatende’ gelovigen nogal eens wordt ontkend. ‘Om eerlijk te zijn is er heel veel geschreven over de heidense wortelen van kerstmis, en net zoveel waarmee dit wordt weerlegd. Veel van deze mensen zijn buitengewoon kundig en voeren allemaal sterke bewijzen aan. Maar zoals we zullen zien maakt het allemaal niet echt uit.’
Symbolen hebben alleen de betekenis en kracht die je er zelf aan geeft
‘Voorbeeld: de LGBT (Lesbian-Gay-Bi-Transgender) gemeenschap gebruikt de regenboog. Maar als ik een regenboog zie denk ik aan Gods verbond met Noach. Een symbool heeft enkel betekenis door de betekenis die je er zelf aan geeft*. Daarom zei Paulus dat voor iemand die zich realiseert dat er geen kracht in afgoden zit (volgens de apostel de ‘sterke in het geloof’), hij rustig vlees dat geofferd is aan afgoden kan eten. Maar iemand die als heiden opgroeide kan misschien nog denken dat er toch enige spirituele kracht in deze praktijken zit, dus als (volgens Paulus zwakke) gelovige ziet hij daarvan af.’
‘Mijn punt is dat als iemand een kerstboom in zijn huis opzet, hij daarmee niet zegt heidense praktijken te omarmen. Ja, het is waar dat heidenen gewend waren om in de winter ‘groen’ in hun huizen te halen, en dat veel Romeinen de boom versierden ter ere van Bachus, de vruchtbaarheidsgod. Maar dat maakt de bomen nog niet slecht.’
‘Jeremia (10:2-4) veroordeelt dit gebruik, maar nogmaals, hij veroordeelt het nadoen van de heidenen die een geestelijke beloning ofgunst verwachtten door dit soort dingen te doen. Om duidelijk te zijn: als u denkt dat uw kerstboom spirituele kracht heeft, dan heeft Jeremia een probleem met u. Maar als u het enkel doet uit familietraditie die u aan de geboorte van Yeshua doet denken (of omdat het in deze donkere tijd gewoon gezellig is), waarom zou dat dan veroordeeld moeten worden?’
Alles geoorloofd, maar niet alles is nuttig
Cantor zelf viert ook geen kerstmis, maar enkel omdat hij dat van huis uit nooit gewend is geweest. ‘En ik begrijp nu het verschil tussen een culturele christen en een echte volger van Yeshua. Maar de meeste Joden niet. Ik leef en adem met passie om mijn volk het leven in de Messias te doen vinden. Waarom zou ik dan een traditie omarmen die niet in de Bijbel wordt bevolen, en die enkel het valse idee dat Yeshua niet voor de Joden is, bevestigt?’
‘Voor mij zou kerstmis vieren dus de leugen bevestigen dat ik mijn volk heb verraden. Dit bedoelde Paulus in 1 Kor.10, toen hij zij dat alles geoorloofd is, maar dat als jouw vrijheid ervoor zorgt dat anderen vallen, het niet nuttig is.’
Er zijn echter ook christenen die zich schuldig voelen als ze géén kerstmis vieren, omdat ze dan de overtuiging hebben Jezus daarmee te onteren. En ook daar is op zich niets mis mee, zolang de vierenden en niet-vierenden elkaar daar maar niet op veroordelen.
Wel problemen met ‘Santa’
De Messiaanse Jood schrijft wél problemen te hebben met de kerstman (/ Sinterklaas), omdat het vieren van kerst, op wat voor manier dan ook, ter ere van God behoort te zijn, en niet van een fictieve figuur. ‘Santa neemt de glorie van Yeshua weg**. En het gestoorde winkelen voor kerstmis is –hoewel goed voor de economie- uit de hand gelopen. Mensen gaan niet langer naar de winkels om anderen te zegenen (hoewel daar gelukkig positieve uitzonderingen op zijn!), maar om spullen voor zichzelf te kopen. Dus verwar mijn genade voor kerstmis niet door te denken dat ik alles van de moderne manier waarop het wordt gevierd accepteer.’
** Ook dit valt m.i. onder dezelfde categorie ‘wel of niet eten van aan afgoden geofferd vlees’. Kortom: een persoonlijke gewetenskwestie. Voor een Jood duidelijk een stap te ver, maar voor veel Westerse christenen zal het vieren van Sinterklaas geen enkel probleem zijn.
Veel bekeringen tijdens kerstmis
Tegelijkertijd blijkt kerstmis een uitgelezen mogelijkheid om niet-gelovigen te bereiken met het evangelie. ‘Een van mijn beste vrienden en supporters kwam met kerstmis tot geloof. Dat ga ik zeker niet veroordelen. Hier in Israël doen wij met Hanukah en Pasen hetzelfde… In Jaffa is een Lutherse Kerk die op kerstavond een dienst heeft en dan Bijbelse kerstliederen zingt. Meer dan 100 Israëliërs gaan daar uit nieuwsgierigheid naartoe. Dan wordt met hen de boodschap van Yeshua op een tactvolle manier gedeeld.’
Vrij om kerst te vieren, vrij om het niet te doen
‘Mijn punt is simpel en gebaseerd op Romeinen 14 en 1 Korintiërs 10, waar Paulus vrijheid leert. Dus voor degenen die van kerstmis houden en dit vieren ter ere van God, prima! Maar alstublieft, oordeel mij of mijn Messiaanse broeders en zusters die het niet vieren niet.’ Zo heeft Cantor zelf een goede vriend die voorganger is, en in de loop der jaren is gaan accepteren dat hij geen kerstmis viert. Tegelijkertijd doet de voorganger dit zelf nog steeds uit volle overtuiging. (1)
Niet religieus gedrag of uiterlijk vertoon, maar uw hart en uw keuzes
Zelf krijg ik met iedere kerst wel een aantal mails van christenen die mij op de heidense oorsprong van kerst wijzen, en geloven dat ze met het opzetten van een kerstboom iets zondigs doen of zelfs de duivel vereren. Met Cantor zou ik tegen hen de voorbeelden en leringen van Paulus willen aanhalen. Als u in uw geweten écht belast wordt door het opzetten van een kerstboom –een ding waar op zichzelf geen enkele kracht (noch zonde) in zit-, dan moet u dat niet doen, omdat u door uw eigen overtuiging en geloof er kracht aan geeft.
Het gaat om uw geweten, om uw hart. Zo kan de ‘sterke’ in het geloof volgens Paulus gewoon aan afgoden geofferd vlees eten (/ een kerstboom opzetten), en daarmee niet zondigen. De ‘zwakke’ (volgens Paulus) kan dit echter niet, en zou wèl zondigen – niet om het vlees / de boom op zich, maar om zijn zwakke geweten.
Dus sterk of zwak, laten we elkaar er niet om veroordelen, en elkaar vrij laten in het wel of niet vieren van een feest, waar wij onze eigen invulling aan mogen geven. Om Paulus te parafraseren: ‘Wie wèl een kerstboom opzet, minachte hem niet, die geen boom opzet, en wie geen boom opzet, oordele hem niet, die wèl een boom opzet, want God heeft hem aanvaard. Wij zijt gij, dat gij eens anders knecht oordeelt?… De een beschouwt bepaalde dagen als een feestdag, voor de ander zijn alle dagen gelijk. Laat iedereen zijn eigen overtuiging volgen.’ (Rom.14).
Of denken sommigen werkelijk dat als u straks voor Gods troon verschijnt, het ook maar iets uitmaakt of u tijdens uw leven een kerstboom in uw huis heeft opgezet? Uit alles wat Jezus tijdens zijn leven deed en zei blijkt dat God totaal niet geïnteresseerd is in uiterlijk vertoon en religieus gedrag, maar in uw hart, en de keuzes die u in dit leven ten opzichte van uw naaste hebt gemaakt – hetzij goed, hetzij kwaad. ‘Want de gehele wet is in één woord vervuld, in dit: gij zult uw naast liefhebben als uzelf.’ (Gal.5:14)
David D. Letterman
(1) Messiahs Mandate
* onderstreping toegevoegd